Je bent hier omdat je je afvraagt of je hoogsensitief bent. Lees verder of download hier direct de hoogsensitiviteitsanalyse.
Ik kan het me goed voorstellen dat je daar een antwoord op wilt. Je hebt de term vast al vaak gehoord, was voorheen misschien wat sceptisch, maar nu ga je toch wat verder op onderzoek uit. Heel goed, want als alle puzzelstukjes op z’n plaats vallen, voel jij je stukken beter kan ik je vertellen ;-).
Als je weet waarom je bent zoals je bent ontstaat er rust.
Hoogsensitiviteit is geen diagnose
Belangrijk om te vermelden is dat hoogsensitiviteit geen diagnose is. Het staat dus ook niet in de DSM. DSM staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Een Amerikaans classificatiesysteem voor psychische aandoeningen. En hoogsensitiviteit is geen psychische aandoening. Er is dan ook niemand die bij jou vast kan stellen dat je hoogsensitief bent. Het is meer iets dat je voor jezelf herkent en als je jezelf erin herkent helpt het om jezelf beter te leren kennen en vooral te begrijpen, zodat je rust ervaart.
Maar wat is hoogsensitiviteit dan wel?
Hoogsensitiviteit =
-> Een aangeboren temperament,
-> met een grote gevoeligheid voor interne en externe stimuli,
-> het diepgaand verwerken van
-> en intens reageren op deze stimuli (Bergsma, 2018)
Ook wel Sensory Processing Sensitivity genoemd, de wetenschappelijke term voor hoogsensitiviteit. (Aron, 1997)
Hoogsensitiviteit =
-> Een temperament
-> Geen ziekte
-> Niet zweverig
-> Wetenschappelijk bewezen
Prikkelgevoeligheid is niet wat iemand hoogsensitief maakt.
Misverstand over hoogsensitiviteit
Het grootste misverstand rondom hoogsensitiviteit is dat hoogsensitieve personen gevoelig zijn voor prikkels. Dat is zo, maar dat hebben mensen met ADHD, autisme en PTSS ook. Prikkelgevoeligheid is niet wat iemand hoogsensitief maakt. Hoogsensitiviteit houdt in dat iemand subtiele details opmerkt en alles dat men opmerkt – zowel extern als intern – diepgaand wordt verwerkt. De hersenen werken anders, wat voor- en nadelen met zich meebrengt.
Naast bovenstaande is het vaak ook een eye-opener voor mensen dat interne prikkels ook voor overprikkeling kunnen zorgen. Te denken aan bijvoorbeeld pijn, een hongergevoel, verliefdheid etc.
De geschiedenis van hoogsensitiviteit
De term ‘hoogsensitief persoon’ of HSP is een term die in 1996 werd geïntroduceerd door de Amerikaans psycholoog Dr. Elaine N. Aron. Het woord hoogsensitief persoon is een vertaling vanuit het Engels van ‘highly sensitive person’.
Ze startte een onderzoek naar sensitiviteit waarin ze vooral gefocust was op introversie. Ze interviewde 39 mensen, 2 uur lang. Ze ontdekte dat dat sensitiviteit los staat van introversie. Er waren namelijk ook extraverte mensen die ze interviewde sensitief.
Na het uitwerken van de resultaten, dat ze samen met haar man, Art Aron, deed, introduceerden ze de term ‘sensory-processing sensitivity (SPS). De wetenschappelijke naam voor hoogsensitiviteit. Vervolgens schreef ze het boek ‘The highly sensitive person’. Daarmee is de term HSP ontstaan.
Hoogsensitiviteit is een aangeboren temperament
Het is dat wat je van nature bent.
Ter verduidelijking deel ik de verschillen tussen temperament, karakter en persoonlijkheid met je.
Temperament
Temperament is het natuurlijke onderdeel van je persoonlijkheid dat uit je genen voortkomt. Het is genetisch en biologisch. Het is het gedeelte van je persoonlijkheid dat zich als eerste zal ontwikkelen en tot uiting zal komen. Omdat het genetisch is en deel uitmaakt van je overgeërfde kenmerken, is temperament moeilijk om aan te passen, te manipuleren of te veranderen. Je temperament zal er altijd zijn.
Karakter
Karakter is een onderdeel van je persoonlijkheid dat bestaat uit temperament (geërfde eigenschappen) en gedrag dat je hebt aangeleerd. Je karakter is dus een combinatie van een natuurlijk deel van je persoonlijkheid en een aangeleerd deel. Karakter is het deel van jou dat uit je omgeving voortkomt.
Persoonlijkheid
Persoonlijkheid bestaat uit karakter (temperament en geleerde gewoonten) en gedrag. Dit betekent dat het deze beide dingen tegelijkertijd omvat. Je persoonlijkheid is dus niet alleen genetisch. Het is een resultaat van de invloeden uit je omgeving. Het is dat wat je onderscheidt van anderen. Het blijft wel lang stabiel.
Vanuit bovenstaande kun je dus concluderen dat je hoogsensitiviteit wel een onderdeel vormt van je karakter en je persoonlijkheid, maar dat het dat dus niet is.
Gevoelig voor interne en externe stimuli
Als HSP (highly sensitive person/ hoogsensitief persoon) ben je gevoelig voor interne en externe stimuli.
Prikkels komen binnen via:
1) Je zintuigen (zien, horen, proeven, voelen, ruiken)
2) Sociale situaties
3) Nieuwe situaties
Het diepgaand verwerken van
Alles dat bij jou binnenkomt wordt verwerkt. Daar waar bij een niet-HSP veel losgelaten kan worden, moet bij jou alles dat binnenkomt nog van het ene naar het andere hersenstation vervoerd worden. En als dat te veel is, raak je overprikkeld. Dan kunnen je hersenen dat niet aan. Dan ervaar je de nadelen.
Als het met mate gebeurt kun je er ook veel voordelen uit halen. Dat wat je binnenkrijgt koppel je aan eerdere ervaringen en zo kun je tot creatieve inzichten en oplossingen komen waar een ander nooit over nagedacht zou hebben. Je ziet ook eerder wat een risico kan zijn in de toekomst.
Verveling zorgt voor stress
Onderprikkeling bij HSP
Je kunt ook onderprikkeld raken. Dat komt met name voor bij de sensatiezoekende en/of hoogbegaafde HSP. Dat houdt in dat je te weinig kwalitatieve prikkels ervaart die zorgen voor dopamine aanmaak. Als je je verveelt of onderprikkeld bent dan vallen bepaalde verbindingen weg tussen hersendelen en je default mode network (=hersendeel) wordt actiever. Dit zorgt ervoor dat je meer gaat denken en piekeren, meer in je hoofd zit en minder gaat doen. Je gaat meer herinneren, reflecteren, vooruitdenken en het perspectief innemen van een ander. Executieve vaardigheden nemen af.
Je kan je dus voorstellen dat als je meer gaat denken en reflecteren, dat jouw interne prikkels toenemen en dat vervolgens jouw stresssysteem geactiveerd wordt. Zo zie je dat verveling zorgt voor stress. Indien het te lang aanhoud kan een bore-out of een depressie het gevolg zijn. (Klaaysen, 2019)
Aangezien interne prikkels ook verwerkt moeten worden, kunnen die weer zorgen voor overprikkeling en zo is de cirkel weer rond.
En intens reageren op deze stimuli
Als je te veel te verwerken hebt, dan stroom je over. Alles wordt je te veel. Hierdoor heb je geen invloed meer op hoe je reageert. Een ieder reageert anders op overprikkeling. De één wordt stil en trekt zich terug, de ander wordt juist chagrijnig en kibbelig.
Wil jij weten of je hoogsensitief bent?
Download hier de hoogsensitiviteitsanalyse.
Meer leren over hoogsensitiviteit, lees dan:
1) ‘Het hoogsensitieve brein’ van Esther Bergsma
2) ‘Prikkels bijten niet’ van Saskia Klaaysen
3) ‘Hoogsensitief’ van Elke van Hoof
4) ‘Hoogsensitiviteit professioneel gezien’ van Annek Tol
