Hoe herken je de hoogsensitieve professional

Dit artikel is voor HR managers, directies en leidinggevenden die binnen hun organisatie te maken hebben met slimme hoogsensitieve professionals en voor de arbodiensten, bedrijfsartsen, re-integratiebegeleiders etc. daarbuiten.

Deze groep begeleid ik meer dan vier jaar in relatie tot werk. Het is belangrijk dat er binnen organisaties meer kennis is over hoogsensitiviteit. Over de voor- en nadelen. Hierdoor kunnen veel meer mensen meer werkplezier ervaren, verzuimkosten worden voorkomen en verminderd en organisaties betere resultaten behalen.

Wat is hoogsensitiviteit?
Hoogsensitiviteit =

• Een aangeboren temperament
• Met een grote gevoeligheid voor interne en externe stimuli
• Het diepgaand verwerken van en intens reageren op deze stimuli (Bergsma, 2018)

Ook wel Sensory Processing Sensitivity genoemd, de wetenschappelijke term voor hoogsensitiviteit. (Aron, 1997

Hoogsensitiviteit =

• Een eigenschap
• Geen ziekte
• Niet zwerverig
• Wetenschappelijk bewezen

Het grootste misverstand rondom hoogsensitiviteit is dat hoogsensitieve personen gevoelig zijn voor prikkels. Dat is zo, maar dat hebben mensen met ADHD, autisme en PTSS ook. Prikkelgevoeligheid is niet wat iemand hoogsensitief maakt. Hoogsensitiviteit houdt in dat iemand subtiele details opmerkt en alles dat men opmerkt – zowel extern als intern – diepgaand wordt verwerkt. De hersenen werken anders, wat voor- en nadelen met zich meebrengt.

De vraag: ‘Hoe herken ik de hoogsensitieve professional’, is niet makkelijk te beantwoorden. Er zijn namelijk diverse vormen van hoogsensitiviteit. En elke HSP is anders. Hoogsensitiviteit is een onderdeel van iemands totale persoonlijkheid.

Wie bedoel ik met de hoogsensitieve professional?
Zoals je ziet gebruik ik de term ‘hoogsensitieve professional’ (HP). Dat zijn voor mij de (vaak) hoogopgeleide, ambitieuze, resultaatgerichte, loyale en intelligente hoogsensitieve personen. Ze zijn goed in alles wat ze doen maar lopen op een gegeven moment vast, omdat ze in hun loopbaan op een punt zijn gekomen die niet (meer) aansluit bij wie ze werkelijk zijn en hoe ze willen leven. Dat kunnen werknemers, leiders en ondernemers zijn.

Verschillende typen HSP’s
HSP’s zijn er in verschillende soorten en maten.

Introvert
Zo’n 70% van de HSP’s is introvert. De introverte HSP’s houden van een rustige omgeving, treden niet snel naar buiten, laden op als ze alleen zijn en halen hun energie uit hun innerlijke belevingswereld. Hun energie ligt dus vooral op hun eigen gevoelens en gedachten. Introverten nemen eerst de tijd om na te denken en hun mening te vormen en zullen er daarna pas mee naar buiten treden. (Baars, 2017)

Extravert
Ongeveer 30% van de HSP’s is extravert. Een extravert persoon is gericht op de buitenwereld en andere mensen. Hij krijgt energie uit de interactie met anderen. Extraverte mensen zoeken anderen op om zich op te laden. (Bergsma, 2017)
Extravert zijn als HSP is lastig. Omdat je op zoek gaat naar prikkels, maar daarentegen ook behoefte hebt aan rust.
Voor de meeste mensen geldt dat ze in sommige situaties meer introvert zijn en in andere situaties meer extravert. Mensen zijn dus niet altijd introvert of altijd extravert. Toch herkennen veel mensen wel de voorkeur voor opladen in gezelschap van anderen of juist alleen. (Bergsma, 2017)

Sensatiezoeker
De sensatiezoeker heeft sensatiezucht. Dat is het zoeken van nieuwe, gevarieerde, complexe en intense sensaties en ervaringen en de bereidheid om daarvoor risico’s te nemen. HSP’s met een hoge sensatiezucht worden ook wel High Sensation Seekers (HSS) genoemd. Ze willen steeds nieuwe ervaringen opdoen. Dit maakt dopamine vrij dat hen een prettig gevoel geeft.

Strong-willed
Als je strong-willed bent, dan heb je een sterk innerlijk kompas. Je weet wat je wel en niet wilt en wat je moreel wel en niet goed vindt. Mensen die strong-willed zijn, doen niet zomaar wat een ander zegt. Pas als ze de noodzaak zien. Ze kunnen hun mening krachtig onder woorden brengen. Hoogsensitieve mensen die ook strong-willed zijn ervaren vaak een innerlijke strijd. Ze voelen dat ze iets op een bepaalde manier willen, maar kunnen zich ook goed inleven in de belangen van anderen. De eigen wil neemt vaak de overhand, maar het inzicht in de ander resulteert soms in schuldgevoelens. Ondanks de stoere buitenkant kunnen deze mensen dan ook zeer kritisch op zichzelf zijn. (Bergsma, 2017)

Hoogbegaafd
Onderzoek van Rianne van de Ven in 1997, toont aan dat 87% van de hoogbegaafden zijn en dus ook veel HSP zijn hoogbegaafd. Over hoogbegaafdheid zijn veel theorieën en meningen. Voor dit artikel houd ik het Zijns – luik aan van Tessa Kieboom om hoogbegaafdheid te verhelderen.

Het grote misverstand over hoogbegaafdheid is dat je vooral met name gaat over erg intelligent zijn.  Het is meer dan dat. Als je heel intelligent bent, hebben we het over hoog intelligent.
Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.
Naar mijn mening verschillen hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid puur en alleen in de mate van intelligentie. Bij een IQ van boven de 130 spreek je van hoogbegaafdheid. De hersenen werken verder hetzelfde.

De fasen waarin een slimme hoogsensitieve professional zich kan bevinden en hoe je dat herkent
Naast het type HSP dat je bent, kan je je ook nog in een bepaalde fase bevinden als HSP in je werk. Daar zit dan weer ander gedrag aan gekoppeld waar je de slimme HSP aan herkent. Per fase geef ik aan welk gedrag hierbij naar voren komt.

Sleur en verveling ligt op de loer

Professionaliteit
Hoogsensitieve werknemers die zich in hun professionaliteit bevinden, lijken goed te zitten. Echter, sleur en verveling ligt op de loer.

Je herkent ze als volgt:

• Kunnen hun werk gemakkelijk achter zich laten.
• Vervelen zich af en toe, met als gevolg: uitstelgedrag en op de klok kijken.
• Zoeken graag uitdagingen buiten hun werk op.
• Komen over het algemeen zelfverzekerd over.
• Uiten regelmatig hun onvrede en frustratie.
• Halen met name energie uit de sociale contacten op het werk.
• Komen weleens met voorstellen om hun werk aantrekkelijker te maken.
• Hebben middelmatige autonomie in hun werk.
• Hen gun je een uitdagend project.
• Werken om de rekeningen te betalen.

Overprikkeld
Als HSP’s overprikkeld zijn, houdt dat in dat hun hersenen meer moeten verwerken dan ze aan kunnen. Hun hele systeem (hersenen en zenuwstelsel) is dan overbelast. Alles wat er dan nog bij komt qua prikkels is extra heftig.
Overprikkeling kan ontstaan door o.a.: te veel geluiden, te fel licht, heftige smaken en geuren, bedrukte sfeer op het werk, een te hoge temperatuur, prikkels die van binnen uit het lichaam komen (als iemand honger heeft of pijn bijvoorbeeld), informatie overload, niet lekker zittende kleding en veel gesprekken en contacten met mensen op één dag.
Na een vergadering of een intensief gesprek kan het zijn dat de hoogsensitieve medewerker ontzettend moe is.

De signalen van overprikkeling, zijn:

• Vermoeidheid
• Snauwen
• Drang om te eten
• Even weg uit de ruimte willen
• Lusteloosheid
• Stressverschijnselen (dingen vergeten, niet kunnen concentreren)
• Zweten
• Trillen
• Onzekerheid
• Ongeduldig zijn

Overspannen
Een overspannen hoogsensitieve medewerker heeft eigenlijk te lang bloot gestaan aan prikkels. Prikkels die van binnen (introceptie) en van buitenaf komen. Dit houdt in dat de hoogsensitieve medewerker eigenlijk niet meer in staat is om zijn of haar werk te doen. Natuurlijk gebeurt dit ook bij mensen die niet hoogsensitief zijn. Echter valt de HSP eerder om omdat ze alles verwerken dat binnenkomt, waar anderen niet alles hoeven te verwerken. Hun stresssysteem wordt sneller geactiveerd. (Hoof, 2016)

Signalen van overspanning zijn:

• Lichamelijke klachten
• Zweten en trillen
• Gewichtsafname of toename
• Opgejaagd overkomen
• Angstig overkomen
• Paniekerig overkomen
• Tonen weinig interesse en zijn minder betrokken
• Komen verward over en vergeten dingen

Burn-out
‘Burn-out is een uitputtingsreactie van het lichaam en geest door langdurige roofbouw op het lichaam’. Een burn-out ontstaat bij een HSP wanneer ze hun gevoel en de signalen die het lichaam aangeeft, voor een lange tijd negeren. Dan heb je over maanden tot jaren. Een HSP raakt sneller burn-out omdat ze plichtsgetrouw zijn, harde werkers zijn, perfectionistisch zijn, een groot rechtvaardigheidsgevoel hebben, werk heel serieus nemen en vaak erg dienstverlenend zijn, ten koste van zichzelf.

De signalen van een burn-out bij medewerkers, zijn:

• Verslonzing van zichzelf of van het werk.
• Gebrek aan humor, creativiteit, solidariteit en flexibiliteit.
• Contact via de mail in plaats van fysiek of telefonisch.
• Te laat komen en vroeg weggaan.
• Verminderde productiviteit.
• Meldt zich vaak kortdurend ziek met ‘onschuldige’ klachten als griep of rugpijn.
• Heeft zijn emoties niet onder controle en haalt bijvoorbeeld uit naar collega’s of klanten.
• Reageert geïrriteerd en cynisch en kan minder snel de voordelen van verandering zien.
• Werkt harder en langer, maar ziet zijn prestaties minder worden.
• Heeft last van vermoeidheid, ondanks een goede nachtrust.
• Begint van weekend naar weekend te leven.
• Ervaart zijn werk als zinloos, maar piekert er wel over.
• Geeft steeds meer van zijn sociale leven op, wegens ‘te druk’.
• Verandert van gewicht. Aankomen of afvallen is een belangrijke indicator voor iemands welbevinden.

HSP hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel

Sleur/ verveling

De signalen van een medewerker in sleur of verveling:

• Heeft het over leuke dingen buiten het werk.
• Zijn met het ene na het andere dieet bezig of eten te veel.
• Zijn regelmatig verkouden, grieperig of hebben last van pijntjes.
• Gaan met tegenzin naar het werk.
• Kijken voortdurend op de klok – of hebben een onbedwingbare drang om weg te gaan voordat het tijd is.
• Hun werk is nooit echt af.
• Beginnen aan alles te twijfelen.
• Worden sneller boos, beginnen te huilen of hebben gevoelens van frustratie.
• Tonen minder interesse in alles en iedereen.
• Slapen minder goed en zijn vermoeid.
• Doen privé zaken op het werk.
  Lijken druk.
• Stellen veel taken uit.

Bore-out
Een bore-out is een vervelingsziekte. Een bore-out wordt veroorzaakt door routinematig werk of werk onder het niveau van de medewerker.

De symptomen zouden vergelijkbaar zijn met die van een burn-out:

• vermoeidheid en depressiviteit.
• “De symptomen van een bore-out lijken erg op die van een burn-out”, zegt bore-out expert Hilde Mariën tegen Intermediair. “Je slaapt slecht en bent erg moe, zowel lichamelijk als mentaal, ook als je je weinig hebt ingespannen.
• Daarnaast hebben mensen met een bore of burn-out vaak een laag zelfbeeld en weinig zicht op hun eigen kwaliteiten.”

Flow/ Roeping
Een hoogsensitieve medewerker in flow wil je graag als werkgever. Deze mensen leveren de beste resultaten en zijn tot meer in staat dan anderen. Blijkt uit onderzoek van Michael Pluess, waarin hij het heeft over vantage sensitivity.

Signalen van een medewerker in flow/ roeping:

• Zijn enthousiast en lachen veel.
  Blaken van zelfvertrouwen.
• Geven goed hun grenzen en wensen aan.
• Je bent in staat om tijd voor jezelf te nemen zodat je opnieuw kan opladen.
• Hebben het vermogen om zich aan te passen en te veranderen en staan ook open voor veranderingen.
• Kunnen kinderlijk speels overkomen.
  Komen met nieuwe ideeën.
• Gaan graag aan het werk.
• Zijn vrij van angst.
• Komen energiek over.
• Kunnen niet ophouden met roepen hoe fantastisch en geweldig dit ‘werk’ is.
• Tonen hun ondernemende kwaliteiten: netwerken, zichzelf aan de man brengen.
• Hebben een goede algemene gezondheid/ vitaliteit.
• Hebben het gevoel dat er harmonie heerst in hun leven.
• Hebben goede harmonieuze relaties met anderen.
• Hebben veel zeggenschap over wat, wanneer en hoe ze hun werk doen.
• Kunnen goed hun grenzen handhaven.
• Willen zo goed mogelijk presteren.
• Zijn dol op uitdagingen.

Hoe herken je de hoogsensitieve professional dan?
Allereerst is het de vraag of je hem of haar wel herkent. Ze kunnen zich namelijk voordoen alsof het erg goed met ze gaat. In alles wat ik tot nu toe heb benoemd, zijn er vast een paar lampjes die gaan branden. En van alles dat ik benoemd heb kan je een mix maken en zal er ander gedrag te zien zijn.
Bijvoorbeeld:
Een extraverte HSP die zich verveeld kan bijvoorbeeld ontzettend druk worden en overal te aanwezig zijn.
Een introverte sensatie-zoekende HSP die overspannen is wordt nog stiller, meldt zich vaker ziek, krijgt werk niet af en vertoont uitstelgedrag.
De hoogbegaafde HSP die in flow zit gaat als een speer, heeft overal een oplossing voor, komt met ideeën, vind overal wat van, kan ietwat doorslaan in enthousiasme en dient soms afgeremd te worden.
En dan nog is het erg lastig om de hoogsensitieve medewerker te herkennen. Het zijn absoluut niet alleen de medewerkers die uitvallen of die last hebben van prikkels. Het gaat veel verder.
Belangrijker om te vragen is: Waarom is het belangrijk om de hoogsensitieve medewerker te herkennen en daar op een juiste manier mee om te gaan? Die vraag beantwoord ik in dit HSP & WERKboek.

Heb je nu al vragen als HR manager, leidinggevende, directeur, arbodienstverlener, bedrijfsarts, re-integratiebegeleider of ander werkprofessional. Ik vind het geweldig als je er contact met me over opneemt.
Dat kan via contact@hspenwerk.nl of reageer op dit bericht.
Direct zelf aan de slag met het implementeren van een HSP-beleid? Download het HSP & WERKboek ‘HSP-beleid voor organisaties’.

Bronnen:
Aron, E. (1999), The Highly Sensitive Person, New York: Harper Collins
Baars, E. (2017), Sterk voelen op het werk, Scrivo Media
Bergsma, E., www.hoogsensitief.nl
Hoof, E. (2017), Hoogsensitief, Lannoo Campus
Schultz, D. en S. Schultz (2009), Theories of Personality, Wadsworth/Cengage Learning. (Via Bergsma)
Van de Ven, R., van Weerdenburg, M., & van Hoof, E. (2016). Working with intensity; The relationship between giftedness and sensitivity in working adults in Flanders and the Netherlands. Unpublished manuscript. Retrieved from https://riannevdven.nl/publicaties/working-with-intensity/
www.simplecheck.nl/blog/herken-burn-out-en-anderen/
www.peoplebusiness.nl/artikelen/marketing-innovatie/burn-out-herken-de-sluipmoordenaar-van-je-personeel
www.timemanagement.nl/verveling-op-het-werk-doe-de-bore-out-test/